Mục lục 1. Onna-men （女面） 2. Hannya （般若の面） 3. Hyottoko （火男） 4. Okame （おかめ） 5. Namahage （生剥） 6. Men-yoroi （面鎧） 7. Kitsune-men （狐面） 8. Tengu （天狗） 9. Bugaku （舞楽） 10. Oni （鬼）
Không có một đất nước nào mà mặt nạ lại phổ biến như Nhật Bản và dường như đó là đặc trưng trong bản sắc văn hóa của người dân đất nước này bởi ai cũng coi trọng sự riêng tư. Các loại mặt nạ ở Nhật đều rất đa dạng về hình dáng, kích thước và màu sắc. Mỗi loại đều mang một ý nghĩa và vẻ đẹp riêng như mặt nạ nhà hát được thiết kế riêng cho từng nhân vật, mặt nạ tôn giáo là hiện thân của tâm linh, cũng có mặt nạ được đeo trong các dịp lễ hội, mang đặc trưng từng vùng miền. Để hiểu hơn về sự kỳ lạ, hấp dẫn của các loại mặt nạ truyền thống của Nhật Bản, mời bạn đọc hãy tham khảo bài viết này nhé!
1. Onna-men （女面）
Mặt nạ là một đạo cụ thiết yếu trong các vở chính kịch truyền thống của Nhật Bản (Noh). Tất cả các vai diễn trong vở kịch đều được đảm nhận bởi các diễn viên nữ, vậy nên các diễn viên nam sẽ diễn chung với mặt nạ. Những chiếc mặt nạ này được thiết kế tinh xảo, phức tạp đến khó tin. Mỗi một mặt nạ được khắc họa tỉ mỉ để đón ánh sáng sân khấu và thay đổi biểu cảm tùy theo các góc cạnh. Trong khi mặt nạ ko-omote, wakaonna, zo và magojiro đại diện cho người phụ nữ xinh đẹp thì omiona dành cho người phụ nữ thuộc tầng lớp lao động và mặt nạ fukai, shakumi đại diện cho phụ nữ trung niên. Bức ảnh dưới đây là mặt nạ onna-men ở thế kỷ 18 miêu tả khuôn mặt xinh đẹp của người phụ nữ với nụ cười cuốn hút đang say đắm trong tình yêu.
Bạn đang xem: Mặt nạ quỷ nhật bản
2. Hannya （般若の面）
Một loại mặt nạ khác xuất hiện trong các vở kịch Noh là Hannya, một gương mặt ăn sâu vào tiềm thức của con người Nhật Bản. Cũng giống như Onna-men, mặt nạ này diễn tả một số trạng thái cảm xúc phức tạp của nhân vật tùy thuộc vào cách bắt ánh sáng sân khấu. Khi một diễn viên đeo mặt nạ nhìn thẳng vào khán giả, họ thấy một khuôn mặt giận dữ, tuy nhiên nếu Hannya cúi xuống, người ta thấy hình như cô đang khóc. Màu sắc của mặt nạ Hannya đại diện cho các tính cách khác nhau của nhân vật như mặt nạ trắng thể hiện một người phụ nữ tinh tế, mặt nạ đỏ là người kém tinh tế hơn một chút và mặt nạ đỏ sẫm dành cho những con quỷ xấu xa nhất, những người phụ nữ ghen tuông mù quáng.
3. Hyottoko （火男）
Mặt nạ Hyottoko thường được xuất hiện trong truyện tranh và các bộ phim hoạt hình hài hước với mục đích gây cười là chính. Có rất nhiều truyền thuyết về Hyottoko tùy theo từng vùng miền. Có nơi nói rằng Hyottoko là cậu bé với khuôn mặt buồn cười có thể “sản xuất” vàng qua chiếc túi đeo ở bụng, cũng có nơi nói Hyottoko là vị thần giúp cho trẻ em cười đùa để quên đi những ngày tháng đau khổ của chiến tranh.
4. Okame （おかめ）
Okame là mặt nạ phiên bản nữ của Hyottoko, cũng mang biểu cảm gây cười với khuôn mặt mũm mĩm. Okame là biểu tượng của sự may mắn và cuộc sống trường thọ. Giống như Hyottoko, Okame khá phổ biến, đặc biệt ở các thị trấn nhỏ trong khu vực.
5. Namahage （生剥）
Nghi lễ Namahage là một phong tục dân gian tại làng Oga ở tỉnh Akita. Tại nghi lễ này, các chàng trai trẻ của làng Oga sẽ đeo những chiếc mặt nạ này đi khắp khu phố để dọa nạt trẻ em xem có đứa nào khóc không, có đứa nào lười biếng không. Những người này được xem như là các vị thần đội lốt quỷ đến giải trừ tai ương, đem lại may mắn, sức khỏe và nguồn thức ăn dồi dào từ núi cao và biển cả để đón chào năm mới. Đây là một truyền thống văn hóa địa phương kỳ lạ nhưng hấp dẫn và trở thành bản sắc của thị trấn đến nỗi bạn có thể bắt gặp chiếc mặt nạ Namahage ở hầu hết các khu phố và cửa hàng nơi đây.
6. Men-yoroi （面鎧）
Men-yori là những mặt nạ bọc thép được đeo bởi các chiến binh samurai và được trang trí tùy theo sở thích của người dùng. Có nhiều loại mặt nạ khác nhau như somen, menpo, hanpo và happuri, trong đó mặt nạ somen bao phủ toàn bộ khuôn mặt để đem lại sự bảo vệ cao nhất. Nếu nhìn đối diện ở khoảng cách gần, mặt nạ Men-yori đem lại nỗi ám ảnh cực lớn ngay cả với những chiến binh dũng cảm nhất. Ngày nay, hầu hết các mặt nạ Men-yori được trưng bày trong bảo tàng.
7. Kitsune-men （狐面）
Kitsune là từ dùng để chỉ các loài cáo ở Nhật Bản. Mặt nạ Kitsune thường được đeo để biểu diễn trong các lễ hội Shinto hoặc bởi những người tham dự. Trong lịch sử Nhật Bản, chúng được coi là những sứ giả của Inari, vị thần tượng trưng cho thần gạo, sự ấm no, phồn thịnh. Trong những câu chuyện khác, chúng cũng được cho là những con cáo có khả năng thay đổi hình dạng, chuyên cải trang thành những người phụ nữ xinh đẹp để lừa gạt con người. Ngày nay, mặt nạ cáo đóng vai trò quan trọng trong các lễ hội Thần đạo, nhiều người tôn thờ chúng như một biểu tượng của quyền lực và sức mạnh siêu nhiên.
8. Tengu （天狗）
Tengu với khuôn mặt đỏ rực, mũi to, nhô ra phía trước và biểu cảm khá cục cằn được cho là những con quỷ luôn mang lại vận xui cho con người. Tuy nhiên, hiện nay, Tengu được kính trọng như là những linh thần bảo vệ những khu rừng linh thiêng và núi thánh. Mặt nạ Tengu thường xuất hiện trong các lễ hội, nhà hát hoặc được treo trong nhà như một biểu tượng của sự may mắn, xua đuổi những điều xấu xa, bất hạnh.
9. Bugaku （舞楽）
Cũng là một loại mặt nạ được đeo trong lúc biểu diễn nghệ thuật nhưng nó ít phổ biến hơn mặt nạ trong các vở kịch Noh. Ban đầu, chúng chỉ được đeo khi biểu diễn các điệu nhảy trong hoàng cung. Mặt nạ Bugaku có thể di chuyển các bộ phận trên khuôn mặt, ví dụ như phần cằm. Có khoảng 20 nhân vật trong một bài nhảy, và tất nhiên mỗi chiếc mặt nạ có một tính cách độc đáo khác nhau.
10. Oni （鬼）
Mặt nạ quỷ Oni nhìn thoáng qua khá giống Tengu nhưng có mũi nhỏ hơn nhiều và là hai nhân vật hoàn toàn khác nhau. Chúng đều rất phổ biến trong các truyện dân gian của Nhật Bản và tùy thuộc vào nơi bạn nghe câu chuyện mà nó có nguồn gốc khác nhau. Những mặt nạ Oni có hình dáng đa dạng, từ vui nhộn, hài hước đến cực kỳ dữ tợn, đáng sợ. Các mùa lễ hội tại các vùng nông thôn ở Nhật Bản, mọi người thường mang những chiếc mặt nạ quỷ này chạy vòng quanh các con đường và làm các trò quậy phá. Đặc biệt vào ngày lễ Setsubun, các bậc phụ huynh sẽ đeo mặt nạ quỷ Oni để hù dọa bọn trẻ và bọn trẻ sẽ tìm cách hù dọa lại bọn quỷ bằng cách ném hạt đậu vào chúng như một cách để xua đuổi tà ác và cầu mong một vụ mùa bội thu.
Thực tế, không có quốc gia này sử dụng mặt nạ phổ biến như Nhật Bản. Họ sử dụng mặt nạ tại các lễ hội hay nghi thức truyền thống, thậm chí trong đời sống hàng ngày. Đây dường như là một nét đặc sắc trong bản sắc văn hóa “xứ anh đào”, nơi mọi người đều thưởng thức sự cá nhân và riêng tư. Vậy bạn biết gì về các loại mặt nạ Nhật Bản, cùng du học Nhật Bản Thanh Giang tìm hiểu nhé!
Tìm hiểu các loại mặt nạ Nhật Bản truyền thống
Theo nhiều nguồn tài liệu, người Nhật có niềm tin rất lớn vào mặt nạ. Bằng cách này hay cách khác, mỗi người dân Nhật Bản đều sở hữu chúng trong cuộc sống hàng ngày. Mặt nạ cũng được sử dụng từ rất lâu, phản ánh nền văn minh cũng như văn hóa truyền thống của quốc gia này.
Okame
Đây là chiếc mặt nạ Nhật Bản lâu đời nhất, được xem là biểu tượng của sự may mắn. Mặt nạ Okame còn được gọi với nhiều tên gọi khác như “nữ thần má hồng” hay “khuôn trăng đầy đặn”.
Trong quá khứ, cô được gọi là vị thần của hôn nhân, sinh con và học hành, sự hòa thuận hay tìm việc làm. Okame cũng là ví dụ về một cô vợ hoàn hảo vì cô thà chết chứ không muốn người khác biết cô thông minh hơn chồng.
Okame là một phụ nữ sống khoảng thế kỷ 13. Cô kết hôn với một người thợ mộc, làm việc ở Senbon Shaka-do tại Daihoon ji ở Kyoto. Cô phát hiện ra một trong những trụ cột quá ngắn để đỡ mái đền. Sai lầm này có thể hủy hoại danh tiếng của người chồng. Tuy nhiên, Okame đã nghĩ ra một giải pháp đơn giản là sử dụng giá đỡ trang trí để lấp đầy lỗ hổng đó. Điều này chưa từng được thử trước đây. Giải pháp cô đưa ra hoạt động rất hoàn hảo. Và để chắc chắn không ai phát hiện ra một người phụ nữ đã vượt mặt đàn ông, Okame đã tự sát.
Tuy vậy, câu chuyện này vẫn lọt ra ngoài, và do chẳng ai quan tâm nên việc tự sát của cô cũng là vô nghĩa. Điều này lý giải tại sao mặt nạ Okame lại “nhợt nhạt”.
Hyottoko
Chiếc mặt nạ Nhật Bản Hyottoko thường xuất hiện trong truyện tranh và những bộ phim hoạt hình hài hước với mục đích chính là gây cười.
Có nhiều truyền thuyết về Hyottoko. Mỗi vùng miền lại truyền tai một “câu chuyện” khác nhau về Hyottoko. Có nơi cho rằng Hyottoko là cậu bé có khuôn mặt buồn cười và có thể sản xuất ra vàng bằng chiếc túi đeo ở bụng. Cũng có vùng cho rằng Hyottoko là vị thần giúp trẻ em cười đùa để quên đi những ngày tháng đau khổ của chiến tranh.
Kitsune
Kitsune là mặt nạ được sử dụng phổ biến tại lễ hội Shinto hoặc bởi những người tham dự lễ hội. Chiếc mặt nạ này được tạo hình của con cáo.
Xét về lịch sử, loài cáo thường được miêu tả như một loài vật có khả năng thay đổi hình dạng. Loài cáo cũng là là những sứ giả của Inari, vị thần tượng trưng của gạo, thương mại và sự phồn thịnh. Như vậy, mặt nạ Kitsune là một phần quan trọng không thể thiếu trong những lễ hội có vị thần này.
Tengu
Với ngoại hình khá dữ tợn và đáng sợ với chiếc mũi lớn hài hước, mặt nạ Tengu được nhiều trẻ em Nhật yêu thích.
Hầu hết Tengu được miêu tả như một sinh vật thần thoại với đôi cánh và chiếc mũi dài. Tengu cũng được phân thành 2 loại dựa trên câu chuyện thần thoại của Nhật.
Tengu có kích thước khổng lồ như Doryo, một vị thần trú ngụ trên ngọn núi thiêng ở Kanagawa. Loại Tengu khác nhỏ hơn, giống như những con quạ, được coi là thần bảo hộ cho các ninja bởi chúng có sức mạnh ma thuật. Những Tengu nhỏ có xu hướng oán hận con người và có xu hướng phạm tội.
Mặt nạ Tengu hầu hết được tạo hình với Tengu lớn với ý nghĩa bảo vệ, giúp đỡ người sử dụng. Tuy vậy, trong nhiều thần thoại, sự phân biệt giữa 2 loại Tengu không rõ ràng, cho rằng chúng là một.
Mặt nạ Kendo
Kendo mang nghĩa là đường đi của thanh kiếm và là tên của một môn thể thao tại Nhật Bản – Kiếm đạo. Đây là môn thể thao đối kháng với kiếm tre và áo giáp bảo vệ. Chiếc mặt nạ Nhật Bản Tengu là một phần không thể không thể thiếu khi đấu kiếm. Một điều đặc biệt là chiếc mặt nạ này mang ý nghĩa là “dành cho đàn ông” cho dù môn kiếm đạo không giới hạn cho cả nam và nữ.
Tác dụng của mặt nạ Tengu là bảo vệ cổ họng khỏi những đường kiếm lao thẳng và được đính thành giáp vai cho bộ giáp bên dưới.
Mặt nạ quỷ Oni
Trong văn hóa Nhật Bản, Oni là một con quỷ đáng sợ. Chúng được dân gian cho rằng là sinh vật không thể nào xua đuổi được. Những chiếc mặt nạ Oni mang hình dáng của chúng thường được thiết kế khá đa dạng, từ vui nhộn, hài hước cho đến cực kỳ dữ tợn và đáng sợ.
Vào các mùa lễ hội ở nông thôn, người dân lại với mỗi người một chiếc mặt nạ Oni chạy lòng vòng khắp những con đường và đóng giả những trò quậy phá.
Trong ngày lễ lễ Setsubun, các bậc phụ huynh khắp Nhật Bản thường mang mặt nạ oni và cố gắng hù dọa bọn trẻ. Bọn trẻ sẽ tìm cách dọa nạt lại bọn quỷ Oni bằng cách ném đậu vào chúng, và đó là cách duy nhất để xua đuổi Oni theo dân gian.
Namahage
Nghi lễ Namahage là một phong tục dân gian tại làng Oga ở tỉnh Akita. Trong nghi lễ này, các chàng trai trẻ của làng Oga sẽ đeo những chiếc mặt nạ này đi khắp khu phố để dọa nạt trẻ em.
Những người này được xem như là các vị thần đội lốt quỷ đến giải trừ tai ương, đem lại may mắn, sức khỏe và nguồn thức ăn dồi dào từ núi cao và biển cả để đón chào năm mới. Mặc dù là truyền thống văn hóa địa phương kỳ lạ xong Namahage khá hấp dẫn và trở thành bản sắc của thị trấn.
Mặt nạ Noh
Đây là loại mặt nạ Nhật Bản được sử dụng để biểu diễn nghệ thuật cổ điển. Những người biểu diễn Noh chủ yếu là đàn ông.Thêm vào đó là một lượng lớn các nghệ sĩ không chuyên cả nam lẫn nữ đảm trách nhiệm vụ hát, múa và đàn.
Trong kịch Noh, diễn viên không trang điểm mà sử dụng mặt nạ được làm rất công phu. Những chiếc mặt nạ này được nhìn nhận như những vật thể tuyệt đẹp và là phương tiện biểu cảm tuyệt vời.
Xem thêm: Những chuyện đau thương nơi 'cối xay thịt người' ở mặt trận tuy dương
Cùng với những chiếc mặt nạ Nhật Bản truyền thống thì ngày nay, khi đến “đất nước mặt trời mọc”, bạn có thể bắt gặp nhiều loại mặt nạ hiện đại độc đáo khác như Visual Kei, mặt nạ Animegao, Ultraman…tạo nên nét văn hóa riêng, ấn tượng chỉ có tại Nhật Bản.
CLICK NGAY để được tư vấn và hỗ trợ MIỄN PHÍ
Chat trực tiếp cùng Thanh Giang